November 17, 2012
So indeed, I made it to Marrakech, the radiant city to which the country owes its name. This picture shows my bike on the Jemaa el Fna, the busiest square of Africa, looking towards the minaret of the Koutoubia mosque:The shortest route to the youth hostel in the Guéliz quarter was straight through the medina. Great thanks to the anonymous hero who mapped it in OpenStreetMap, so I could ride through the maze like I'd lived there for years, routinely avoiding handcarts and mopeds squeezing past, only casually glancing at my phone screen sometimes!But the most salient experience of the last week is the confrontation with the phenomenon of the oasis. Every time I reach a green palm grove lined with ksar villages after half a day of pedaling through brown nothingness I feel a great sense of achievement and even revelation. And after the light rain in Tinghir the desert finally delivered on its promise: a burning sun in a plain heavenly blue blanket above your head. I changed my dress accordingly and adopted this desert cycling look:Also, the tourism industry in and south of the Atlas mountains is different from the one in the cities. It is more oriented towards adventurous wanderers, travelling by 4WD, motorcycle or bicycle. I felt more understood there than in mediterranean Morocco. There are fewer souvenir shops selling cheap crap at high prices, and the auberges that provide accomodation along the pistes are sometimes spartan in facilities but always give you high-carb food in lavish quantities.The area is sparsely populated, which is reflected on the roads. You can follow the red lines on the 1 : 1 000 000 map with your bike and still feel alone among the endless rock. Again, quite a difference from mediterranean Morocco where trucks and shared long-distance taxis make that you have to be on your guard all the time.Marrakech, on the other hand, is very busy as the second city of Morocco, but still it's cleaner and less chaotic than Tétouan or Fez. I didn't see goats or sheep in the city centre and garbage is collected instead of scattered. Also, the hustlers trying to sell you souvenirs or guided tours are present in even greater numbers, but take "no" for an answer more easily.9th of November: TinghirWrote my blog post and met Anne-Sophie and Loïc on the campsite. They're from France and riding to and around Morocco, passing through Tinghir on their way to the sand dunes near Merzouga that are referred to by the tourist industry as "the desert". They share my observation that every place that calls itself a restaurant in Morocco is to be avoided. They are usually tourist traps that are too expensive to the point of ripping you off, and leave you with diarrhea unless you order a tajine, which must be well-sterilized after some 20 minutes of simmering.It looks like Moroccans don't ever go "eating out" like westerners do. If they have something to celebrate, the wife and mother spends a day in the kitchen cooking a delicious meal. Eating outside of a home is only done if you're on the road or in a hurry, and thus tends to happen in low-profile fast food outlets advertised with the word "Snack". That's where you see Moroccans eating and where you'll get a better deal too.Anne-Sophie and Loïc have a nice website at http://www.bicyclou.fr/10th of November: Tinghir - IkniouenSo today I finally set out to cross some mountains on unpaved tracks, referred to as pistes here. First I did some more shopping in Tinghir, and tried to find a mechanic or blacksmith that could make the missing part for my click pedals, to no avail. For mountainous rough tracks I find it easier anyway to be able to quickly move a foot of the pedal to keep your balance.The piste from Tinghir to Ikniouen, in the heart of the Jebel Saghro, is a good one. It's not really paved, but still surfaced with a layer of loam, and the slopes are never very steep. Here and there crews are working on improving it further; perhaps they are preparing it for a visit of the asphalt machine some time soon.The ride is easy and not terribly eventful. Immediate after Tinghir, there is another oasis with date palms and a village, but after that, it's fields of little rocks with some heather-like plants. At a little mountain pass at about 1850 metres, I meet a guided French group of motorcyclists. After that pass, I enter an inhabited valley again, but the road goes through the desertlike pebble fields somewhat above the valley's bottom. I find a flat spot out of sight from the main road and build my tent there. I finally use the second cooking pan I bought before entering Morocco to make couscous with some fried vegetables and olives, which is the best camping dinner I ever made. Locals come by for a chat, and offer help, but do not try to convince me that I should stay in their home as they did elsewhere. Perhaps, along this piste, they're very accustomed to campers.11th of November: Ikniouen - before NekobThe morning is freaking cold, and when I inspect the rear wheel again, I see that a spoke has broken again. I true the wheel with one spoke missing - that seems less dangerous than trying to do serious bike mechanicery here on the pebbles in the middle of nowhere. That night, I would unscrew the spoke from nipple, and conclude from the absence of Loctite that it is the replacement spoke that broke again. Perhaps the hole in the flange is damaged so that is now has a spoke-cutting sharp edge. So I'm just carrying on with 35 spokes in the rear wheel for now.In Ikniouen I buy groceries, assisted by Mohammed, a pubescent boy who I met on the way to the village. He is sent out on his bike to get a can of sardines. He guides me to the bakery in a back street and refuses any compensation for that.Near Ikniouen there is a bit of paved road, but after a few kilometers I leave it for the piste that leads over the Tizi-n-Tazazert, which is a mountain pass at 2200 m according to Michelin, 2283 m according to the Rough Guide, 2300 m according to the gîte d'étape located near the summit, and 2330 m according to my phone's GPS. The piste is much worse than the one from Tinghir to Ikniouen and it takes me perhaps two hours to climb the 400-ish meters from Ikniouen to the pass. I have a break on the summit to eat something, and then appears a moped driven by Youssif, a 12-year-old son of the lady running the gîte d'étape. I suppose driving a moped at 12 is as illegal in Morocco as it is in The Netherlands, but you're as likely to see gendarmerie royale on the Tizi-n-Tazazert as you are to see a barbary ape in the Flevopolder. He is late to convince me to visit their café, I already ate food I brought myself, but can still take this picture:So there we have the unpaved African high mountain pass that I was looking for. The rock spraypainted in pink formed part of some kind of finish line. Perhaps there's been an MTB race there.The piste for the descent was even worse than the one for the climb:This is good stuff for a technical downhill rider, not for a trekking bike loaded with full intercontinental camping gear. While downhill mountain biking is considered an extreme sport, doing it with my bike is more like chess: planning your strategy in advance and executing it with slow, controlled, steady movements.It does help to empty the mind: you have to plan your line, watch for little rocks, steer, brake and pedal. The pedaling has to provide traction at the right times, but not make the bike go so fast that the bags fall off at the bumps.Then, coming around a corner, I see some bags and gas canisters on the piste. Looking around, I also see 2 mules on one side of the piste and a helpless girl of about ten years old on the other side. She is covering her face with her hands.Shit. I have to help her. Get the baggage back on the mules. But how? Until two weeks ago, I knew mules only from history books. I can't see how the bags were supposed to fit and what made the whole thing fall apart.Happily, after maybe half a minute, a small motorcycle appears from the opposite direction. The rider is the kind of old-fashioned farmer who does not blink his eyes, and speaks soothing words in Berber to the mules as he loads the stuff on their backs again. I offer him my supply of packing material, and the tie-wraps come in truly handy, so I also get a bit of the savior role too in the end.Then, also a woman who is presumably the mother of the girl appears. We exchange thanks and everyone continues in his own direction with a great smile on his face.I do not make much progress and around 15:30 I am still 27 km away from Nekob, the planned end point, and there is a fierce headwind. I pass by the auberge near the Bab-n-Ali, a famous peak formation, and after initially riding on I return to it to stay there for the night. The auberge is 27 km away from the nearest paved road, is not hooked up to the electricity grid , and has no heating against the cold winter nights in the mountains. To counter this, they have a solar panel and the pisé walls retain the afternoon heat very well. My room looks like this:The owner is a modest and honest man. Youssif told me that the three tourist accomodations along the piste have to live off 2 4WDs and 1 motorcycle per day on average. The auberge owner confirms this. He says that earning a living here is hard at times. Still, when a convoy of two large French 4WDs with 8 people passes by, and they stop to ask how far the paved road still is, he says: "27 km. Good piste from here on." 12th of November: before Nekob - TamnougaltThe piste is indeed good, and offers spectacular views over a canyon-like valley with a green bottom. I reach Nekob around 10:00 so I can get some more supplies again. From Nekob on, I follow main roads through the river valleys in the desert. Where these valleys are wide and flat, the river water, coming from the Atlas, is diverted with irrigation canals to forests of date palms. It makes for the beautiful view where you have a lush green palm forest at the bottom, then earth-colored ksar villages above that, and above that the huge earth-colored mountains. I already had pictures of such valleys last week, but now I also have them from the inside:After taking a small road on the opposite site of the river from the main road Zagora - Agdz, I ended up spending the night in this riad (cosy bed-and-breakfast in historical building) in Tamnougalt. This happened so because the guide for the famous Tamnougalt kashbah lured me into it, insisting for example that I take my bike into the narrow village alleys, so that of course I won't feel like manouvering it out again in the dying minutes of the afternoon.Nevertheless, it was a very nice place. The house is owned by a French woman, who happened to be present with a friend, and managed and restored by Mustafa, a man from Ouarzazate. We had dinner together, talking about the history and about the dates that are grown there. The box I'd bought on the bridge over the river Drâa contained probably the first dates I'd ever eaten in my life. They're like bananas: sugar and starch. The difference is that a banana has a skin and dates have a stone.This day I also saw a rotting dead donkey by the roadside. I saw what that strange grey-black thing was only seconds before I would reach the point where the wind would be blowing from it in my direction. Even as an urban child I had the reflex to reach for my nose, but the kick of the stench hit just before my hand reached it. Happily it was not bad enough to make me throw up instantly, as is reported by people who open up freezers full of meat that have been left thawed for months.13th of November: Tamnougalt - OuarzazateIn the morning the guide from Tamnougalt accompanies me to the cash machine in Agdz, because I don't have enough cash to pay for my stay. This was agreed already at check-in, no worries. In Agdz I also have to buy sunscreen; the lowest protection factor they have is 50. After Agdz this day was all about the traversal of the Tizi-n-Tinififft, a high point in the road along the Drâs river at some 1660 meters above sea level. First there is a climb, then an annoying plateau with lots of little ups and downs and then the descent to Ouarzazate. In the ascent I even see some longboarders coming down:From the pass I can see the High Atlas. Only a couple of days ago, I crossed it in only a t-shirt, but now it is covered in snow.In Ouarzazate there is a cheap municipal campsite. I build my tent there and cook another delicious variant of camping couscous, with hot pepper this time.14th of November: Ouarzazate - TeloueteThe cold was biting this morning and that made that I was not up and running as early as I'd hoped to be. Cold nights are no problem, I have a sleeping bag for that. But the cold mornings, when you get up and have to break down your tent, which does not work with gloves on, those are a bitch.Leaving Ouarzazate I pass by two film studios. Somehow the southern oases of Morocco are popular for shooting films. It doesn't matter if the director needs a dusty landscape to repesent Utah, the Sahara or Central Asia; it's here that the footage is shot. In Tamnougalt, for example, some parts of The English Patient were filmed.I take the small, old route from Ouarzazate to the Tizi-n-Tichka pass over the High Atlas. Traditionally, the road over the Tizi-n-Tichka went by the Ounila river and then past the fortress of the Glaoui family. The French wanted to reduce the power of the Glaoui, and to that end constructed the paved pass road via another route. Recently the old route has also been paved and I ride that. It goes through such a beautiful oasis valley again. The special thing here is that the green valley is almost uninterrupted from 1000 to 1900 meters of altitude, so you can see the vegetation change from a date palm oasis to an alpine pine forest gradually. On the mountains, you start to see alpine tundra instead of desert.I stay for the night in Telouete, the place of the Glaoui's kashbah (Berber fortress). The latest incarnation was built during the French colonial era, when the Glaoui leader ruled most of the South of Morocco under French supervision with the title Pasha of Marrakech. He was notorious for his decadent parties and his collection of sports cars. The kashbah interior has the typical Arabic decorations with zellige mosaic, cut-out plaster and cedar wood that I've come to know since Sevilla.I stay in a hotel that has no heating nor pisé walls, and the nights are cold even inside. I hide under two layers of thick Berber covers.15th of November: Telouete - Âït OurirThis is the day of the Tizi-n-Tichka, the highest mountain pass road constructed by the French colonial regime, with a series of spectacular hairpin bends that is featured as the cover photo on my Michelin map of Morocco. I leave Telouete around 7:45, not before buying some bread straight from the oven at this bakery that still uses a woodfire:You know, I used to hold some contempt for those who idealize "artisanal" food containing only "honest" "natural" ingredients, and long for the times when people still bought their food right from the farmer or craftsman who had made it. I thought - and still think - that we're much better off now, getting constant quality from our supermarket, which nowadays also offers the bread straight from the oven, and is bound by strict norms on how fresh the fruit and vegs have to be. I always felt some urge to write responses to http://leesvoer.net/ along the lines of ""So you think we should bake our own bread from locally-grown organic wheat again? So you love bread made with tree bark in the dough, as they had to do to make enough for everybody back in the day?".But here in Morocco I do find that the locally-produced food in the mountain valleys is simply delicious. The bread, the pancakes, the butter, the chicken if I get to eat it as a vegetarian. Still I think it is because the whole experience is good, not the product in itself. It's special to see someone fire a wood oven, put dough in it, see it come out as bread and then eat it. Or to ride 100 km gaining 1200 meters in height to arrive in a gorgeous-looking mountain valley where they have this special kind of butter on square pancakes. That is more special than going to a supermarket and getting the same bread you always got and hastily eating it before you have to leave for work. But I expect that in a blind taste test, the bland wholemeal loaf from Albert Heijn is nevertheless better than the products of the bakery you see up there.Having said that, from Telouete on it was a real mountain landscape I was riding through, and palm trees seemed further away than in The Netherlands. From 1900 meters of altitude on, there are patches of snow on the north faces that haven't molten yet. In some melting water pools on the road, I see fresh ice crystals that must have frozen in last night.Over the twisting and turning single-track paved road, I reach the main road over the Tizi-n-Tichka a good kilometer before the summit. The main road is surprisingly quiet - maybe one lorry every minute, and even fewer cars. And then there is the monument at the summit:The picture is taken by a couple from Los Angeles. There are more tourists who congratulate me and have a small chat. My phone's GPS, by the way, indeed gives 2260 m, which gives some credibility to its numbers for lesser-known mountain passes.I put on a raincoat, have lunch, and then head down towards Marrakech. Descending the Tizi-n-Tichka is an intoxicating experience. The road just takes you and violently guides you through its hairpins, twisting down in irregular, incomprehensible ways against the cliff.This thrilling section stops near Taddert, at about 1650 m above sea level. There I buy some more food. The road descends more gently from there on, and at some point starts climbing again to a smaller pass called Tizi-Âït-Barka or Tizi-Âït-Imguer. It is in the descent of that that my front brake suddenly starts shreeking loudly. I'm a bit scared that something might be worn badly there, I have used the brakes heavily in the short life of the bike with all these mountain ranges that I'm visiting. But perhaps leaving the dry desert air for the first time after re-adjusting the brakes in Tinghir is the best explanation.The valley on the North side of the High Atlas looks different. Houses are more free-standing and less defensive. As we get lower, grass and weeds appear again. Along the main road, there are many villages with shops and markets.Around 16:00, when it's about time to stop and find a place to sleep, I see a teenager inflating his bike tire. I offer him to patch it and after initially declining, he catches up with me again and asks me if I can fix it. We patch it together, in the verge of the N9 with lorries howling by, with a friend who passed by looking on from the back of his mule.I sleep at a French-style hotel that is luxurious for Moroccan terms, and I get a portion of couscous that could serve three or four. They also have Flag, a Moroccan beer (alcohol is available only from the more upscale bars and restaurants in Morocco). It's very light, neither hoppy nor malty. Doordrinkbier.16th of November: Âït Ourir - MarrakechThe day starts again with a superfluous Moroccan breakfast with pancakes and butter. I notice that I like butter again. Over the course of the trip, I have shifted from a sort of sports nutrition diet where I frequently eat carbohydrates from bananas or cereal bars to a more traditional hard-working-peasant kind of diet with 3 or 4 heavy meals a day. Doing so is certainly more convenient on the Moroccan countryside where hard-working-peasant food is available and urban-weekend-warrior-sportsman food is not.The road goes through a plain with mediterranean vegetation. It all seems so green after the desert. I'm further South than before crossing the High Atlas the first time though, and I think I see more palm trees accordingly.Marrakech does not have much of a skyline. The low houses just begin at some point without warning. The first neighborhood I see looks like a bidonville, a Moroccan slum with low, improvised houses. But along some broad boulevards it gets better soon and after a few kilometers I am at the edge of the medina. As described above, I can slice through that with my phone's GPS and I come out on the other side on the Jemaa el Fna, where in the morning there are only some orange juice salesmen who all greet me and try to start a conversation. I'm looking for a guarded parking for my bike however, and when I find it it also has a toilet, and when I use that I find that despite the luxury of the hotel, it has given me diarrhea again. I don't want to know the slightest bit of what goes on in these Moroccan kitchens. When I cook myself in the outdoors, it's not the high ideal of good hygiene either with limited utensils and water, but I never get sick. What are they doing in these restaurants to get my stomach to go into flush mode?I look around the medina and try to find a place with good WiFi to gain some information on my brake's condition. I go into a café on the Jemaa el Fna and want to go to the toilet again. They are nice about this: they realise that on this square, they're going to get a lot of visitors just for the bathroom, so they have signs pointing to it from the entrance and ask a fixed fee of 2 dirhams.I find however that none of the toilets has toilet paper, and not even all have the typical Moroccan set-up of a tap and a bucket, though one has a tap and a plastic bottle. The toilet lady sees me searching and offers toilet paper. After giving it to me she demands 5 dirhams. That's a bit much to me, and I quickly look around. I remember the tap and bottle, and I see that on the sink there's also a big bottle of antibacterial handsoap. Her eyes trace the line of my eyes and she must realise what I'm thinking: tourists have left hands too, and if these are the circumstances, I'm not afraid to use mine!And she gestures that I can have the toilet paper for free.Later that night, the stomach problems appear to have subsided, and I have dinner at La Comédie, the cleanest, most European Moroccan restaurant where I have been yet. The toilet is clean, has toilet paper but no buckets, and there are even air dryers for your hands with a sensor. The staff is friendly and quick and they have vegetarian menu options. They would be a very clean and well-run restaurant in any European capital. But as I'm getting used to by now, the pizza was not well received by my intestines.And further plansTake one more day to visit some sights in Marrakech. Ride over Tizi-n-Test through Anti-Atlas, and then via Tarfaya to Laâyoune. From there, take a bus back to Marrakech. It must be early December by then. Then I can take a train to Tanger and perhaps a ferry to Gibraltar. If the ferry which goes only once a week does not align well, I can take a ferry to Algeciras and ride to Gibraltar. And then I can go back to The Netherlands from Gibraltar or Spain by plane.
November 09, 2012
Afgelopen week was de week van het echte werk: de Hoge Atlas! Dat is anders dan ik in de vorige post aangekondigd. Maar door de regen ging ik kijken hoe ik zo snel mogelijk bij de woestijn kon komen, en van wat ik over die routes las werd ik zo enthousiast dat ik ze maar meteen ben gaan rijden, ondanks dat het mij niet van de regen heeft verlost. Na een achtbaanrit langs graanvelden, cederwouden, middelgebergte, blubbersporen, dennenwouden, hooggebergte, alfalfavelden, rotskloven en tenslotte rotswoestijn ga ik daar nu maar eens over bloggen. Zoek een lekkere stoel en pak er maar een zak chips bij.29 oktober - 1 november: FezDe eerste dag in Fez ging grotendeels op aan bloggen en bovendien regende het pijpenstelen. Nog even richting het oude centrum gewandeld, waarbij ik in de joodse wijk nog weer werd aangesproken door een vriendelijke man die heel graag met mij wilde gaan theedrinken in een tapijtenwinkel. Nee bedankt, maar wel leuk dat ik nu alle oplichterstrucs uit het boekje heb gehad.'s Avonds wilde ik gaan eten bij het leuke restaurant naast het restaurant waar ik de dag ervoor gegeten had, maar dat bleek à la De Drie Gezusters hetzelfde bedrijf te zijn. Bij gebrek aan vegetarische gerechten anders dan wat ik de dag ervoor al had gehad, bestelde ik maar iets met vis (ik doe makkelijk hier in Marokko, je komt toch niet helemaal om dode beesten heen). Deze vis werd duur betaald! 1 november bracht ik door in bed, en ik ging er alleen af en toe uit om te schijten en één keer om de was op te halen bij de wasserette. We zullen wel nooit weten wat het nou was: was de vis rot, is de frituurolie daar als sinds het vertrek van de Fransen niet meer ververst, of is mijn maag gewoon niet meer aan zo veel dierlijk materiaal ineens gewend?Het gekke is dat ik in de eerste week alles heb gedaan wat de reizigersdiarree-god verboden heeft. Met name heb ik mij schuldig gemaakt aan het eten van rauwe groenten en fruit die niet zijn geschild, en soms in een moment van onbedachtzaamheid zelfs niet gewassen. Toen was er niets gebeurd, en ik begon al bijna te denken dat ik onkwetsbaar was voor dat soort dingen door mijn eerdere avonturen met het drinken van Belgisch oppervlaktewater. Dit dagje vertraging betekende dat ik de dag daarop met de vier Slovenen van pajk-cruiser.blogspot.com Fez kon gaan verkennen. Met z'n vijven huurden we een gids en gingen we er met de auto op uit. De gids coachte hem door het Marokkaanse verkeer: "Use the horn!", "Double it!" (met dat laatste bedoelt hij dat de bestuurder moet inhalen, liefst over een stoep vol voetgangers). Als wij dan met gegiechel in plaats van de claxon reageren, ramt hij zelf wel een paar keer op het stuur.Fez is natuurlijk werelderfgoed vol prachtige oude gebouwen, maar ik moet zeggen dat ik Marokkaanse binnensteden vooral ervaar als stinkende bendes vol primitief, economisch onzinnig geklungel. Neem nou deze bekende eeuwenoude leerlooierij: Er wordt daar nog steeds gewerkt, en dan niet voor toeristen als reenactment, maar echt. Met alle ongezondheid en gevaar van dien. Terwijl we tegenwoordig toch weten hoe dat veilig, gezond en bovenal efficiënter kan.De Marokkanen denken dat toeristen daar allemaal komen om hun handwerkproducten te kopen als souvenir. Ook de officiële gids troont ons dus mee naar allerlei winkels, waaronder deze djellaba-toko. Je ziet er wel meteen vroom en wijs uit in zo'n ding:De drie echt mooie gebouwen in Fez zijn volgens mij de Bab Boujeloud, het Koninklijk Paleis en de Bou Inania-medressa. Die medressa zat helaas niet in de rondleiding en toen we op mijn verzoek even gingen kijken, ging hij net dicht voor een gebedspauze. Een vlugge blik naar binnen gaf weer net zo'n betovering door al die decoratiepatronen als het Alcazar van Sevilla. Hier nog een foto van mij bij de Bab Boujeloud, die ook mooi aangeeft hoe druilerig het was: Voor vertrek uit Fez moest de fiets nog in orde gemaakt worden. Bij het verstellen van de voorderailleur, zoals vorige week aangekondigd, merkte ik dat de achterrem aanliep en nadere inspectie leerde dat er een spaak in het achterwiel was gebroken. Om die te vervangen moest de cassette (het pakket tandwielen van het achterwiel) eraf. Het was dus een uurtje of 2 fietsenmaken op een regenachtige hostelbinnenplaats waarbij ik geïnteresseerd werd gadegeslagen door een van de Slovenen die aan downhill mountainbiking doet. Het is wonderwel allemaal gelukt en de fiets liep weer als nieuw!2 november: Fez - Azrou Ook op de ochtend van vertrek weer regen. Ik voel mij inmiddels thuis in het Marokkaanse verkeer en het gaat vlotjes over een driebaans weg de stad uit. Tot Immouzer is het een rommelig landschap vol verspreide bebouwing met veel afval. Daarna kom je meer in het Atlasgebergte, en bij Ifrane beginnen de befaamde cederwouden van de Midden-Atlas. Het gekke aan deze dag was dat er veel hoogtemeters waren, van Fez op 430 meter naar Azrou op 1450 via Ifrane op 1650, maar dat er geen echte beklimmingen waren. Het was gewoon één lang stuk vals plat tot voorbij Ifrane en dat is niet best voor je stemming.Wat wel goed was voor de motivatie is dat ik onderweg nog weer werd ingehaald door de Slovenen, van wie ik wat Red Bull mocht snoepen. Zoals je ziet was de regen inmiddels ook verdwenen:Ifrane is het Sankt-Moritz van Marokko. De huizen zijn er gebouwd in chalet-stijl, het heeft zoals vorige week vermeld een heel koel klimaat, en het is een populaire verblijfplaats bij de nationale rich and famous onder wie koning Mohammed VI. Westerlingen-toerisme is er niet, althans, dat blijkt uit het feit dat Hôtel Chamonix ondanks zijn Europese naam en uitstraling geen toiletpapier heeft. Dan maar terug naar de fiets om m'n eigen te halen.Ik rij bij Ifrane een stukje verkeerd en kom zo volgens GPS zelfs tot 1750 meter; het voorlopige hoogste punt van de reis. Daarna is het vliegend afdalen naar Azrou waar ik een mooie Auberge met engelssprekende zwarte man als baas tref.3 november: Azrou - Âïn LeuhIn de nacht in Azrou komt de diarree weer terug. Ik breng de nacht goeddeels op het toilet door en 's morgens hang ik twijfelend rond. Het weer is te mooi en ik voel me te goed om binnen te blijven, maar de knalharde bergetappe door de Midden-Atlas die ik in mijn hoofd had is vragen om meer ziekteverschijnselen. Ik ga dus maar rustig rijden richting het nabijgelegen Âïn Leuh. Ik ontbijt met een paar bekertjes vruchtenyoghurt, die hier verrassend populair is, en zoals gehoopt goed helpt tegen onrust in het maagdarmkanaal.De weg naar Âïn Leuh is een landweggetje door het eikenbos. Overigens moet je je bij "eik" ten zuiden van de Pyreneeën (en dus ook in de context van de eikels voor de varkens voor de befaamde Jamón Ibérico) niet de Nederlandse zomereik voorstellen, maar een kleinere soort met vettige bladeren die blijkbaar hulsteik heet. Het weggetje is klein en schoon en rustig en goed verhard. Het zou zo een natuurgebied in Europa kunnen zijn. Op een gegeven moment wijkt het bos en krijg ik een uitzicht over een landbouwvallei. Deze foto geeft een goed idee van hoe de Midden-Atlas eruit ziet. Ondanks dat er bergen boven de 2000 meter zijn, zijn het qua vorm eerder ronde heuvels dan rotsige bergen: Ik rij de herberg nog even voorbij om in het dorp inkopen te doen en in de zon op een terrasje te zitten. Dat is echter 2 kilometer klimmen en ik word met mijn hongerklop makkelijk voorbijgereden door de plaatselijke kinderen. Die vinden mij in tegenstelling tot elders totaal niet interessant; blijkbaar ziet men op deze goede weg door het Nationaal Park Ifrane wel vaker fietstoeristen. Het dorp is gezellig, de bebouwing staat in Berbertraditie dicht opeengepakt.De herberg heeft gelukkig een balkon waar ik zelf weer op Super Ongelood een pannetje rijst kan koken zodat ik niet weer ben aangewezen op de onbetrouwbare Marokkaanse horeca. De guardien van de herberg komt er even bij zitten. Hij vindt de brander reuze interessant maar spreekt helaas maar een paar woorden Frans.4 november: Âïn Leuh - KhénifraDe Rough Guide belooft dat de weg van Âïn Leuh langs het Azigza-meer naar Khénifra door een gigantisch cederwoud loopt en dat je er vrijwel zeker berberapen gaat tegenkomen. In het begin zie ik echter vooral eiken. Ik heb me bij het ontbijt nog ingehouden en voel me slap, en kruip slingerend door de haarspelden omhoog.Op een gegeven moment verschijnen er toch inderdaad ceders, en dan zijn de apen niet ver weg. Het is typisch aapjes kijken als in de dierentuin. Met babies op de rug zijn het net mensen. Mijn compactcamera is niet erg geschikt voor wildlife photography, maar hier dan toch wat aapjes:De weg loopt dwars op de beekdalen en gaat dus van de ene naamloze col naar de andere. Je ziet afwisselend puinvelden, eikenbos, cederbos en landbouw in de vlakkere dalen. Berbers leven hier in tenten of in eenvoudige hoeves met - bijzonder in Marokko - puntdaken. De vrouwen hebben kleurige gewaden aan, mannen sjokken gelaten achter hun muilezels die de ploeg trekken. De kinderen zijn hier iets opdringeriger dan eerder, maar nergens agressief. Een keer moet ik een sprintje trekken om er in de klim eentje kwijt te raken die de afvalzak van mijn fiets af probeert te trekken. Dat zien van al die armoede ligt mij totaal niet. Ik voel me verwend: waarom krijg ik voor drie jaar in een ARBO-verantwoorde stoel achter een computer zitten zo veel geld, terwijl deze mensen die hun hele wakende leven keihard zwoegen niks overhouden op hun eten en een dak boven hun hoofd?Je ziet hier ook veel Marokkaanse binnenlandse toeristen en het verschil in levenswijze tussen hen en mij is veel kleiner dan dat tussen hen en de plaatselijke bevolking. De toeristen hebben zelf een auto en vrije tijd. Zij begrijpen wat ik aan het doen ben en moedigen me aan. De locals kijken met een wazige blik, zo van, "rare jongens, die witte mensen".Ik duik tenslotte vanuit de bergen Khénifra in en check daar in in het eerste het beste pand dat een bordje "hotel" heeft. Het blijkt een driesterrentent met een zeer attente portier. Dat moet dus wel genoeg comfort zijn om de laatste beetjes diarree te laten herstellen.In Khénifra moet ik ook definitief kiezen tussen rechtstreeks naar Marrakech of binnendoor de Atlas over. Ik check nog eens de weersverwachting. Voor het hooggelegen (2200 meter) Imilchil verwacht men de eerstvolgende vier dagen nog temperaturen 's nachts ruim boven nul en 's middags boven de tien graden. Daarna gaat het 's nachts vriezen en komt er sneeuw. Als de afgelegen berbergebieden in de Hoge Atlas wil zien, lijkt het nu of nooit. Volgens de kaart is 36 km van de doorsteek onverhard; dat is bij goed weer in een dag te doen, zelfs als ik het allemaal moet lopen. We gaan het doen!5 november: Khénifra - AghbalaEerst ga ik deze dag naar het postkantoor om de per ongeluk meegenomen sleutel terug te sturen naar de herberg in Âïn Leuh. Ik word zowaar vriendelijk geholpen zonder bureaucratie door de Marokkaanse post. Er waren voor vandaag onweersbuien voorspeld, maar daar heb ik overdag niets van gezien. Door brandende en stekende zon gaat het eerst door een Savanne-achtig roodbruin landschap Khénifra uit. Bij de vuilnisbelt laat een herder zijn schapen op het broeiende afval grazen:Ondertussen passeert er een modieus uitgevoerde vuilniswagen met de slogan "Pour une environnement saine". Als ik in het korte window of opportunity kans had gezien zo te zoomen dat dat leesbaar was, was het World Press Photo-materiaal als je het mij vraagt.Na een stukje dalen gaat het linksaf omhoog richting een stadje genaamd El Kebab (ja, echt). Langs de kant van de weg staat een man met een kapotte brommer. Hij houdt mij aan en met mijn gereedschap draait hij zijn hevig lekkende carburateur weer dicht. Het is niet eens een valstrik om mij iets aan te bieden en even later vervolgen we blij onze wegen.Een eindje verder kom ik weer bij een grotere weg en begint het echte klimmen ook. Eigenlijk beklim ik nu in drie dagen vanuit Khénifra op 826 meter de Tizi-n-Tirherhouzine, een bergpas op een dikke 2700 meter. Na een tijdje kom ik bij Sidi Yahya Ousaad. Hier gaat het rechtsaf de bergen in. Ik doe nog een keer inkopen voor 2 dagen, omdat de dag erop de dag van de Groene Mars is, een nationale feestdag.Het eerste stuk van de binnenweg is nog goed, en in een afdaling duik ik zo hard naar beneden dat een waterfles losrammelt en op het wegdek stukslaat. Met pijn in m'n hart vraag ik bij een heel armoedig lemen hutje langs de weg om nieuw water.Ik kom te rijden in een breed dal met akkerbouw, niet erg geschikt om te kamperen. Gelukkig kom ik op precies de juiste tijd weer bij eikenbossen en olijfboomgaarden. Ergens aan de rand van zo'n eikenbos pleur ik uit het zicht van de grote weg de tent neer. Een puberjongen ziet mij vanaf zijn muilezel bezig en blijft wel twee uur staan kijken. Ik vind het een beetje ongemakkelijk. Als ik hem gedag kom zeggen groet hij vriendelijk terug, maar door de taalbarrière komt er ook niet meer uitwisseling tot stand. Ik maak weer een rijstprutje, en net als ik wil gaan slapen komt er een oudere man op een muilezel voorbij die zijn woning aanbiedt. Ik sla het allemaal rigoureus af en lig op tijd in bed.6 november: Aghbala - ImilchilHet onweer dat overdag niet kwam, kwam 's nachts wel. 's Avonds waren er in de verte al weerlichten te zien, en rond tienen begint het regenfestijn dat iets van 14 uur zou aanhouden. Soms zijn het zulke slagregens dat het binnen in de tent miezert, gelukkig niet zo hard dat er dingen werkelijk nat worden. De volgende morgen is het moeilijk inpakken, de grond is veranderd in een roodbruine blubber die aan kalverstront doet denken. Ergens na 8 uur sta ik dan toch weer bij de grote verharde weg en blijkt Aghbala nog maar een paar bochten weg te zijn. Aghbala is één grote blubberpoel, maar gelukkig is er ondanks de feestdag vers brood te koop. Vanaf hier is de toestand van de weg inderdaad deerniswekkend:Als ik die vrachtwagen ziet ga je natuurlijk denken, "shit, als dit weer zulke voertuigen klein krijgt, hoe moet dat dan met mijn fietsje gaan...". En inderdaad, een paar kilometer later blijkt dat ik mijn voet niet meer uit mijn pedaal kan klikken. Een schroefje van het klikpedaal is kwijt. Met wat demontage krijg ik gelukkig wel mijn schoen weer van het pedaal af, maar het is nog maar de vraag of ik hier ergens reserveonderdelen voor het kliksysteem kan vinden of improviseren. Voorlopig gaat het op de andere, normale kant van de pedalen verder.Daarna kom ik ineens, eerder dan ik had verwacht, op de hoofdroute van de Tizi-n-Tirherhouzine, waar de weg beter is. Het weer wordt ook meteen beter, het wordt warm en er verschijnen opklaringen. De handschoenen die ik zowaar aan had kunnen weer uit. Het berglandschap begint weinig spectaculair, glooiend met verspreide dennenbomen. Maar in de loop van de dag wordt het indrukwekkender: de gezwollen rivier zie z'n weg zoeken over de platte dalbodem en in de verte verschijnt een rotswand waarachter op 2200 meter hoogte Imilchil moet liggen.Dit dal is ontzettend primitief. Tractors zie je hier niet, iedereen werkt met muilezels die houten ploegen trekken. De perceeltjes zijn nauwelijks groter dan je huiskamer. Vrouwen dragen de oogst op hun rug naar huis. Beide zijden van de rivier zijn bewoond, maar er zijn geen bruggen: je moet maar waden. Ik zie wel, aan de vrij nieuwe verharde weg en nieuwe elektriciteitsleiding, dat de overheid hier behoorlijk heeft geïnvesteerd in de afgelopen jaren. Laten we hopen dat het gaat helpen.Aan het eind van de middag komt er een jongen van ongeveer 15 naast me rijden die om een bonbon (snoepje) vraagt. "Ben je daar niet een beetje oud voor?", denk ik, maar hij is erg koppig. Met een uiterste articulatie-inspanning produceert hij nog eens iets dat klinkt als bombe, en dan begrijp ik het: de fietspomp! Ik had al gezien dat zijn banden erg slap stonden dus doe ik er weer netjes 3,5 bar in. Ik smeer ook nog z'n ketting. Ten slotte is het voor hem een teleurstelling dat ik niets kan doen aan de speling die op ongeveer alle lagers van zijn fiets zit, maar hij biedt me nog wel thee aan. Ik ga echter gauw verder, want hoewel ik al dicht bij Imilchil ben gekomen, zit ik nog 400 meter lager dan dat dorp.Dat betekent dat er een Stelvio-achtige reeks haarspelden moet volgen om dat hoogteverschil te overwinnen. Dat gebeurt één bocht verder dan ook. Eindelijk het echte berggevoel in de Atlas!Tegen de tijd dat ik boven ben begint het te schemeren: het ge-emmer in de modder heeft tijd gekost. De eerste herberg van Imilchil is vol met motorrijders, de tweede heeft plek. Het is een bijzondere tent. De gastenkamers zijn nieuw en voor Marokkaanse termen luxe, met eigen warme douche. Je kunt er ook een door de vrouw van de baas bereide tajine eten. De baas en zijn gezin wonen echter in de kelder onder de herberg op een grindvloer.In de herberg zitten ook twee Baskische fietsers die van over de Tizi-n-Tirherhouzine zijn gekomen, en zij hebben slecht nieuws voor de avonturier in mij: de weg is recentelijk verhard! Bij het gezamenlijk eten (tajine zonder vlees of vis "dus" met sardientjes) praten de Basken, de baas en ik in het Frans over de Marokkaanse eetcultuur.Op de TV zie je de Marokkaanse programmering voor de Dag van de Groene Mars. Een plechtige toespraak van de koning en filmpjes van Marokkaanse verpleegsters die arme Saharaantjes helpen en plaatselijke leiders die de Marokkanen verwelkomen. 7 november: Imilchil - TamtattouchteDe Basken gaan terug de Atlas over via de (nog wel onverharde) Tizi-n-Ouano en dat betekent dat we eerst nog 30 km samen fietsen. Hier zo hoog is het fris en winderig, de lokale bevolking loopt in winterjassen en met mutsen of toearegs. De bergen zijn kaal en grijsbruin, alleen onderin het dal is een kleine vlakte waar alfalfa en populieren groeien. De dorpjes zijn ksar-achtige Berbertoestanden. Het geeft een typisch plaatje:Als ik onderweg stop om mandarijntjes te eten worden we overvallen door een bende kinderen. Ze willen al onze spullen hebben en slechts met moeite komen we weer weg.In Agoudal scheiden onze wegen weer en vanaf dat punt ben ik alleen in de kale bergen. De weg overwint de 500 meter tussen Imilchil en de pashoogte erg geleidelijk, zodat de wind eigenlijk nog de grootste vijand is. Bij de lunchpauze waait mijn fiets met tassen en al om. Door de klap sneuvelt het decennia oude plastic campingbord van mijn ouders dat ik had meegenomen. Vooral als snijplank zal ik het missen.Na weer twee uurtjes hard werken ben ik er dan: de Tizi-n-Tirherhouzine, het hoogste punt van de reis. Volgens de Michelinkaart 2700 meter, volgens GPS 2730:Op deze zelfontspanner-foto kun je twee belangrijke dingen zien. Ten eerste: vanaf het moment dat ik de platte dalbodem met akkertjes achter mij heb gelaten, lijk ik in de woestijn te zijn. Hier groeit niets meer behalve wat taaie vetplanten. Ten tweede: die nieuwe weg is echt supergoed. De afdaling is stijl en de met GPS geregistreerde snelheden zal ik maar niet vermelden om mijn moeder een hartverzakking te besparenMet die hoge snelheden kom ik al gauw in lagere, warmere streken. Groener wordt het echter niet; de platte dalbodem lijkt een soort steppe: Kinderen langs de weg lijken hier erg aan toeristen gewend te zijn. Ze zijn een stapje verder dan hun leeftijdgenoten aan de andere kant van de pas: waar ze bij Imilchil een haag vormen met handen om af te tikken, vormen ze hier ook zo'n haag, maar maken ze net voor je hun hand raakt een vuist. Auw!, maar ik moet er zelf ook om lachen. Het dorp Tamtattouchte zit vol met toeristenverblijven die hotel, herberg, restaurant, café en camping in één zijn. Bij één daarvan zet ik de tent op in de hoop dat die in deze woestijn wel lekker gaat drogen.Bij het koken gooi ik de pan om en ik denk even mijn aantekeningenschriftje kwijt te zijn, waardoor ik me eigenlijk vrij moedeloos voel na het feestelijk bereiken van het hoogste punt. In twee dagen je klikpedalen, je campingbord/snijplank/pandeksel en je schrift weg. Het is met zo'n fietsreis als in het leven in het algemeen: het is een zinloze strijd tegen het verval waarvan je weet dat je hem zult verliezen.Gelukkig vind ik het schrift terug, en hoef ik de volgende morgen eens niet vroeg op te staan omdat ik al bijna in Tinghir ben en ik daar een rustdag wil houden. 8 november: Tamtattouchte - TinghirHet plan de tent te drogen werkt niet: ook in Tamtattouchte is er herfstregen. Ik vervang bij de lichte regen de remblokjes en zet koers naar de Todrakloof, een grote toeristische attractie tussen Tamtattouchte en Tinghir. Ik ben er zo, en het is er eigenlijk de Burgers' Desert in het groot: rode rotsen met verspreide geharde planten. Helaas hier geen informatiebordjes om het allemaal botanisch te duiden:Ik loop nog even de bergen in maar keer onverrichter zake terug naar twee uur klauteren: het lukt niet om de uitzichtpunten met een uur wandelen te bereiken, en ik moet terug voor eten en meer drinken. Op de terugweg krijg ik gezelschap van een berberdame die vier ezels over het pad drijft, en in het voorbijgaan om wat muntjes bedelt. Ook de wandelpaden in de Europese gebergten zijn vaak aangelegd als transportroute voor pakezeltjes, maar dat zal nu toch al wel bijna honderd jaar verleden tijd zijn. Hier bestaat het potverdomme nog.Voorbij de Todrakloof ligt in het dal een palmbos met dorpjes erboven: En dat is dan het eindstation van deze bewogen week. Ik ben heel blij dat ik mijn voorzichtigheid me er niet van heb laten weerhouden deze hoge bergroute zo laat in het jaar te rijden, want het zou me verbazen als er een route is waarmee je in een week meer van Marokko kunt beleven!In Tinghir doe ik 's avonds inkopen. Anti-muggenspul met DEET is hier niet te vinden; de vriendelijke vrouw achter de balie van de apotheek belt nog een kwartier meerdere groothandels zonder succes. Goed, dan zal het met dat malariarisico hier ook wel meevallen. Maar hoe komt het toch dat je altijd wordt opgeroepen DEET te gebruiken, maar apothekers all over the world liever antroposofische plantaardige-olieënmiddeltjes op voorraad hebben?Wat ik dan weer wel vind is een fietsband in de ETRTO-maat 42-622, wat zelfs in Sevilla niet gelukt was. De fietsenmaker nam mijn compliment met zijn Decathlon-overtreffende assortiment glunderend in ontvangst. Hij is zelfs gemaakt voor "trekking", hoewel CYT Chaoyang geen merk is waarover ik op wereldfietser.nl of bikepacking.net ooit iemand heb gehoord:Dit vervangt trouwens de Michelin City ProtekPlus die ik in Bordeaux had gekocht en gemonteerd. Dat is natuurlijk ook al geen gekende kwaliteitsband voor het zware werk en de misschien 2500 kilometer die hij het als voorband heeft volgehouden zijn ook niet echt denderend. Ik heb nog een reserveband bij me die iets smaller is, maar wel goed, dus we kunnen dit Chinese experiment veilig doen.Overigens sta ik hier in Tinghir op een camping, opnieuw in de hoop dat de zaak eens goed droogt. Maar inderdaad, vannacht en vanmorgen wéér regen, en ook nog onweer. Die regenwolken zijn echt stalkers van mij geworden sinds de Rif!VrouwenIk schreef vorige week dat alle vooroordelen over Marokko nu wel onzin gebleken waren. Alle vooroordelen? Nee, één vooroordeel...Vrouwen hebben het hier niet makkelijk. Bij de Berbers op het platteland doen ze zeer zwaar lichamelijk werk, in de stad zijn ze meer actief in de luwte. Maar overal hebben ze niet de vrijheid die mannen hebben om het er af en toe eens van te nemen. Mannen zitten in cafés, hangen ouwehoerend langs de weg en zorgen ervoor dat er in het islamitische Marokko veel meer Heineken-flesjes in de berm liggen dan in Nederland. Vrouwen moeten maar gelukkig zijn in trots en stilte.Het zou vreselijk interessant zijn om eens wat mensen om hun mening te vragen. Een van de Baskische fietsers durfde het bij de herbergbaas wel, maar kreeg een beetje een ontwijkend antwoord in de geest van: wij mannen doen ook heel veel werk hoor. Ik vraag me af of vrouwen hier jaloers zijn op westerse vrouwen, of juist trots zijn op hun ingetogener levenswijze.Diezelfde Bask schoot het trouwens een beetje in het verkeerde keelgat toen ik liet merken dat ik al dat separatisme in Spanje niet echt begrijp. Dat was wel voor het eerst dat ik een Spanjaard iets over de burgeroorlog en het Francoregime hoorde zeggen.Primitieve economieAls ik al het geploeter met spier- en dierkracht hier zie vraag ik me af waarom dat hier nog zo gaat terwijl er al meer dan honderd jaar betere methoden bekend zijn. Waarom moeten die mensen zo hard werken voor zo weinig opbrengst? Ik vind het bijna jammer dat ik economie heb laten vallen omdat het zo droog was; misschien dat dat me aan een antwoord had geholpen.Het lijkt mij dat de ezeldrijvers, handwerkslieden en keuterboeren eigenlijk zijn buitengesloten van de industrie. De industrie heeft geen werk voor hen, dus hebben zij ook geen geld om industrieproducten te kopen. Dus ploeteren ze maar wat aan om in hun levensbehoeften te voorzien.Hen uit de armoede halen is dus een kip- en eiprobleem: ofwel zij moeten industrieel werk krijgen zonder dat er meteen vraag is naar de industrieproducten die ze maken, ofwel ze moeten koopkracht krijgen zonder te werken.Weet iemand hoe het komt dat dat probleem in Europa in de 19e eeuw of in China nu wel kon worden opgelost, maar in veel andere landen nog niet?VoedselvoorzieningIk wil ook nog even wat woorden besteden aan hoe ik hier aan mijn eten kom. Ik heb eigenlijk nog maar 3 zelfbedieningswinkels gezien in Marokko (Tétouan, Fez en Tinghir), waarvan er maar 1 (de Carrefour in Fez) iets is dat je in Europese termen een supermarkt zou noemen.Als je eten wil in Marokko, ga je voor verse dingen naar de markt, en voor industrieproducten kun je terecht bij de talloze winkeltjes zoals deze:De marktkramen en kleine winkeltjes zijn overal, en ze zijn gezinsbedrijfjes die niet zo zijn gebonden aan formele openingstijden, dus eten vinden is hier veel makkelijker dan in Europa waar de kleine dorjes aan je mooie toeristische route vaak geen enkele winkel meer hebben. Marokkanen houden van dezelfde dingen als ik: brood, jam en yoghurt. Alleen sinaasappelsap is er soms niet, omdat ze dat waarschijnlijk allemaal zelf persen. Ook hebben ze overal La Vache Qui Rit, terwijl je echte kaas bijna nergens vindt. Het is hier gebruikelijk La Vache Qui Rit in losse puntjes te kopen, en de winkelbediende kijkt soms verbouwereerd als ik de decadentie bega in mijn eentje zo'n heel doosje op te kopen.In het noorden was het blijkbaar mandarijntjesseizoen en verse mandarijntjes zijn verschrikkelijk lekker! Een boer vertelde mij dat ze hun oranje kleur pas krijgen bij een behandeling in de oven; op de markt daar waren ze groen-geel van buiten maar wel rijp van binnen. Ze hebben dan een iets scherpere smaak, alsof er een beetje citroen bij zit. Ik denk er met weemoed aan terug, want hier zijn de mandarijntjes weer oranje (seizoen al voorbij?).En verderIk wil nog steeds naar Marrakech, want dat hoort nu eenmaal bij een bezoek aan Marokko. Hier nog even doorrijden naar het zuiden om onverhard het gebergte Jebel Saghro over te steken oogt echter ook verleidelijk. Het één sluit het ander niet uit, maar via de Jebel Saghro en dan de Tizi-n-Tichka naar Marrakech gaat zeker zeven dagen, misschien meer, duren. Maar er moet dus iets geks gebeuren als de volgende post niet uit Marrakech komt!De routeIk heb eindelijk de instelling gevonden die ervoor zorgt dat de telefoon ook in slaapstand je positie bijhoudt. De routekaartjes slaan nu dus eindelijk ergens op.Marokko dag 40Find more Bike Ride in Fes, MoroccoFind more Bike Ride in Fes, MoroccoMarokko dag 41Find more Bike Ride in Azrou, MoroccoFind more Bike Ride in Azrou, Morocco Marokko dag 42Find more Bike Ride in MoroccoFind more Bike Ride in MoroccoMarokko dag 43Find more Bike Ride in Khenifra, MoroccoFind more Bike Ride in Khenifra, MoroccoMarokko dag 44Find more Bike Ride in MoroccoFind more Bike Ride in Morocco Marokko dag 45Find more Bike Ride in Imilchil, MoroccoFind more Bike Ride in Imilchil, MoroccoMarokko dag 46Find more Bike Ride in MoroccoFind more Bike Ride in Morocco
October 30, 2012
Because Fez is just too much of a sight to skip it, I am checked in to a hostel again after only three days of riding and I can write a post for my followers and my future self again. I have been in Morocco for a week now, and on some rare occasions I feel like I'm getting used to Moroccon life a tiny bit.26th of October (Feast of the Sacrifice) The people of Chefchaouen did not get good weather for the most important holiday of the year. It was raining all day, sometimes drizzling, sometimes torrential, but never dry. I'd hoped to be able to walk in the mountains, but the weather made me change my mind. I walked around town a bit in the morning. The slaughtering is going on everywhere. Blood flows through the cobbled streets. Women and children are washing guts and stomachs in the river, letting the water carry away the contents. To a westerner who is used to slaughtering being hidden in factory buildings without daylight which smell of desinfectant, it is a disgusting but interesting sight.Bloodied rainwater in Chefchaouen Also, last week I said that I seriously hoped that there were more beautiful places than Chefchaouen in Morocco, but let's not deny that it is a really beautiful place: But still it seems to be too small to be a destination in its own right. That must mean that its tourist fame is at least partially due to cannabis. It is some nice scenery for smoking and it is conveniently located on the border of the unruly kif-growing lands in the Rif. I even feel a bit sad that I didn't get to see any of it. Some hiking in the mountains could have given me a view of the cannabis fields, but I don't know if they are still recognizable as such at this time of the year. The afternoon I spent in my tent, reading in Anne Frank's diary on my mobile phone (thanks Klaas!). I strangely recognized the feeling of being trapped in your hiding place, even if the dangers are incommensurable. My tent was under siege from the rain and the mud, and as long as the rain continues, you know that nothing gets drier and every little slip of your care and attention may make things wetter. I decided that, on the next morning, I would either leave for Ouezzane and take a hotel there, or move to a trekking bungalow on the campsite if the rain is too bad to ride.I also spoke some more to the Brazilians with their bikes from Amsterdam. They have a Facebook page and have some amazing films and photographs. They have been staying in Chefchaouen for 11 or 12 days, and they built up trust with the people so they're able to film them as they go about their day. 27th of October In the morning it was dry but the sky looked threatening. I was doubting if I'd leave, and walked into the neighbourhood next to the campsite. The rain had turned the unpaved streets into pools of sludge. Together with the scattered garbage it made it a very miserable sight. I decided that to retain my mental sanity, I had to get moving again. Also, going out of the Rif mountains might mean moving to a drier climate.I packed up my wet tent and my wet clothes that hadn't dried since they were washed on the 25th. It was 11:30 before I left the campsite. I had to pass through the lower town centre of Chefchaouen and then climb again to get out of the city. The incline was not very subtle and as I was crawling along, unable to use the click-in side of the pedals with my muddy shoes, going as slow as possible trying not to sweat in my raincoat, I wondered if it wasn't better to abandon this ride and return to the campsite.But when I reached the floor of the valley next to Chefchaouen, it was sunny! I rode to Ouezzane without problems through some showers between sunny intervals. The mountains changed to rolling hills, more suitable for agriculture. The typical products of the region are honey and olive oil here, which makes for a quieter atmosphere. In Ouezzane I checked into a hotel signposted from the main road. It even had a warm shower. In town, it was busy with people, cafés were full and food shops were open, but restaurant kitchens were still closed because of the Feast. I had dinner with chocolate spread on bread.28th of OctoberI planned to ride from Ouezzane to Fez not via the main road, but via a more direct but smaller road via Mjâra and Karia Ba Mohamed. The sign at the start of the road did not mention any of these places though, and the reason is that probably the signposters realize that the road is not very suitable for through traffic. The road is supposed to be paved, but the situation on the ground is not always in agreement:The landscape in this area is much like Spain, with olive orchards and dehesa.At places the road was very muddy, requiring me to remove a wheel and clean the fender again. Maybe I should try to get MTB mudguards instead of these city-type fenders? Also, my chain got stuck in the front derailleur. That, and my misguided attempts to remedy the situation, screwed up the adjustment of the derailleur and I'll have to look at that with the googled-up manual here in Fez. From Mjâra on the road slowly got better. 15 km before Karia Ba Mohamed it was time to look for a place to sleep. I asked a shepherd for a place for my tent. He did not understand French, but stopped someone he knew to translate. Another translator later warned me that no-one in the hamlet (douar) speaks French or English and it would be hard to communicate.I was shown a nice place by an olive-tree and a typical loam-covered stack of straw bales. So far so good, and I started pitching my tent. A young man who did speak French offered me a place to sleep in the house of his family. I declined, but when he also offered me dinner, I eventually thought "alright then". In the end, first we sat with three people drinking coffee on a straw bale pulled out of the stack in the evening light. Then after dark, I was brought two trays with bread, vegetables and mutton. The bread was even freshly baked at home!The next morning, they brought me a breakfast of typical sweet bread with marmelade. So I sat there watching the rising sun dry my tent while enjoying all these superbly fresh delicacies. The young man turned out to be called Abdennour and he had studied in Fez, but now worked as a sports instructor because there are so few jobs for educated people here. He had returned to his family for the Feast. We talked a lot in the evening and I learned a lot about Moroccan history. If you're reading this, Abdennour, thank you again!Through all this, all I could offer in return was a bag with a kilo of mandarines. Attempts to pay for the luxurious treatment were consistently refused. I feel uneasy about it: I have so much more than these people, and I'd much rather be giving to them than to see them give to me.Sun rising behind the Rif as seen from that camping place:29th of OctoberAfter enjoying the sunrise and the breakfast documented above, I started riding towards Fez. I stopped in Karia Ba Mohamed to buy toothpaste and food. Coincidentally I encountered Abdennour again!The landscape is one of hills rolling quite heavily with lots of grain fields. Some farms must be big, because I see people driving tractors that are just as big and four-wheel-driven as they are in The Netherlands, even though they lack a closed, air-conditioned room for the driver. The tractors frequently have like three or four hitch-hikers on board, who frivolously greet me. Sadly no pictures because of the local sensitivities.On the other hand, there are many farmers who have mules instead of tractors. Sometimes you see multiple family members chasing two of them across the field pulling a plough. Such examples of poverty are a sad sight. It's also interesting that hand-washing clothes is still the norm here, while in The Netherlands the question "what if the washing machine breaks?" is often used to convey the needs of the Dutch poor. It never even occurred to me that you could answer "well, a washboard and a brush aren't that expensive".And then, looking at lists of African and European countries by nominal GDP per capita, Morocco is far from really African-style poor. In Europe, Ukraine and Moldova are poorer, together with some Caucasus states that we don't generally think of as European.I do have to add to that that I have seen little desperate poverty here. In Sevilla there was a little slum with improvised dwellings of cloth and corrugated sheets (Dutch: golfplaten). I have seen nothing that miserable on this side of the strait.Before Fez, there is a little pass in the hills at 792 m above see level if I remember it correctly. It has started drizzling again, and the film of water combined with the lavishly leaked fuel and lubricants makes the road more slippery than the ice rink in Utrecht used to be last year. The bike skids a lot on the uneven pavement in the hairpins. It's scary, but much of it can be solved by lowering the tyre pressure.In the climb, I pause for lunch. A young man waiting for a taxi walks up to me. I offer him some of my bread-and-cheese lunch, and just give it to him if he says "no" - I learned that much about Moroccan culture. He returns the favor a hundredfold however, because he runs off to his parents' house and, despite my saying "no", brings me a plate with hot meat stew and fresh bread just like last night. And again I only have some thankful words in return.Descending the pass, I get a great view of the city of Fez in the valley:In Fez, I head for the youth hostel, with is in the part of town that was built in the French colonial time and thus has a regular street layout. I find it with the city plan in the travel guide without outside help - it almost feels a bit lame. What I have seen of Fez up till now feels more European than anything I have seen since the beach resorts near Martil. I even found a vegetarian dinner in a cheap restaurant. Even though, the medina is allegedly confusing even for people used to medinas, and now I'm off to explore that!But wait, reading Anne Frank's diary also inspires me to do a bit of personal reflection on an earlier post, like she frequently does. I think that in my previous post, you can see that I am somewhat afraid of going to a less wealthy, islamic country. This fear is based on prejudices about Moroccans, or muslims or non-western people in general. I don't consciously believe in these prejudices, but still there's the voice in the back of my head that goes "what if it's true after all?".Pretty much all of these prejudices have been strongly disproved by now. The only person reaching for my wallet here was trying to keep me from giving money to him!Let this be a lesson.After Fez, I think I'm going to ride relatively straight to Marrakech without going over the High Atlas mountains just yet. The Middle Atlas will have to do for now. My map of Morocco has climate statistics for some places. Ifrane, which I will pass through, has absolute temperature extremes of -22 and +37 - that could have been any place in the interior of The Netherlands! And at least in winter, rainfall is comparable too. That means riding through the Middle Atlas will be like riding in The Netherlands at this time of the year. Brrr. I better put away my tent in a waterproof bag and use hotels there.The route<a href="http://www.mapmyride.com/routes/view/embedded/150022185">Marokko dag 37</a><br/> <a href="http://www.mapmyride.com/routes/?location=Chefchaouen, Morocco">Find more Bike Ride in Chefchaouen, Morocco</a> Find more Bike Ride in Chefchaouen, Morocco<a href="http://www.mapmyride.com/routes/view/embedded/150022531">Marokko dag 38</a><br/> <a href="http://www.mapmyride.com/routes/?location=Ouezzane, Morocco">Find more Bike Ride in Ouezzane, Morocco</a> Find more Bike Ride in Ouezzane, Morocco<a href="http://www.mapmyride.com/routes/view/embedded/150022895">Marokko dag 39</a><br/> <a href="http://www.mapmyride.com/routes/?location=Karia Be Mohammed, Morocco">Find more Bike Ride in Karia Be Mohammed, Morocco</a> Find more Bike Ride in Karia Be Mohammed, Morocco(Yeah, that last one is pretty pointless, not containing the start or end. First the problem was an empty battery, later it was the rain.)
October 25, 2012
Ik zit dit stukje te tikken in een internetcafe in Chefchaouen, in het Rifgebergte in Marokko. Het is me dus gelukt: van huis naar Marokko fietsen en ook daar nog een stukje rijden. Maar spannend is het wel.Ik beschrijf eerst de overgang naar Marokko, en daarna voor de hardcore fans ook nog het stuk Spanje ten zuiden van Sevilla.Marokko in Het begon allemaal heel rustig. In Sevilla zoals hier beschreven al eens geprobeerd om naar Marokko te bellen. Ik ben langs de kust van de Donana naar de veerhaven gereden, en daarbij zag ik Marokko liggen aan de overkant: witte dorpjes in groene bossen, niet veel anders dan Spanje.Bij de veerhaven aangekomen begint het me te dagen dat het menens is. Afrikanen worden opgehaald en afgehaald bij de passagiersingang van de haven. Er zijn zwarthandelaren die mij aanbieden tickets te regelen.In de wachtrij voor de boot sta ik tussen de auto's. Marokkaanse auto's. Jonge, rijke Marokkanen met Europese auto's en mooie vriendinnen. Ik maak een praatje met een bestuurder uit Rabat.In Ceuta ademt de hele stad de sfeer van Kanaleneiland. Er zijn bijna geen Spaanse restaurants, maar wel ontzettend veel kebabtenten en theehuizen. Ook de belhuizen en telefoonwinkeltjes ontbreken niet. Het verkeer is opgefokter dan normaal in een Europese stad. Ik doe er inkopen om twee dagen van te kunnen rijden, en ga slapen. Morgen is de grote dag.'s Morgens ben ik vroeg bij de grens: 9 uur Spaanse tijd, 7 uur Marokkaanse, want Marokko zit het hele jaar op de Engelse wintertijd. De grensovergang is een bende, maar niet vreselijk. Het is eigenlijk minder erg dan toen ik op de achterbank bij mijn ouders in 2002 naar Tsjechie ging. Het is er druk met arbeiders uit Marokko die in Spanje komen werken. Sommigen komen met de fiets, brommer of zelfs met de auto, maar het grootste deel van hem loopt een paar kilometer van Fnideq in Marokko naar Ceuta.De Spaanse douane laat me ongezien doorrijden, de Marokkaanse is verwarrend. Ik moet eerst een formulier invullen, dat dan laten goedkeuren door een ambtenaar die een stempel in mijn paspoort zet, en daarna mijn paspoort laten zien bij de poort. Niet ingewikkeld, ware het niet dat dit nergens staat uitgelegd en veel douanebeambtes ongeuniformeerd rondlopen waardoor ze niet te onderscheiden zijn van sjacheraars die je lastigvallen.Maargoed, het is toch allemaal in een minuut of vijf gepiept, en dan sta ik in Marokko. Buiten "het Fort Europa", in "de derde wereld", in "een islamitisch land".Het begin is totaal anders dan ik had verwacht. Ik verlaat de grenspost in het wiel van een andere fietser, een Marokkaan op een soort Hollandse stadsfiets met drieversnellingsnaaf en een geimproviseerde bagagedrager van gelast wapenstaal. Er is een rotonde: auto's geven gewoon voorrang aan fietsers. Daarna de N13 van Ceuta naar Tetouan. Je gaat het niet geloven: die weg heeft een fietsstrook. De beste sinds Nederland. De strook is breed, vlak verhard en wordt gebruikt op fietsen die erg op Nederlandse stadsfietsen lijken.Ik kom langs de kust te rijden; er is een strandboulevard, en van die boulevard af maak ik deze foto van Ceuta: Tot op dit punt lijkt Marokko nog steeds niet exotischer of armoediger dan de nabije oostbloklanden een paar jaar geleden nog waren.Ik passeer M'Diq, waar ik geld wissel bij de bank. Het Marokkaanse geld is vrij saai: plaatjes van de koning in verschillende kleuren.Doordat ik om 7 uur al de grens passeerde lig ik op schema om voor elven in Tetouan, de eerste Marokkaanse etappeplaats, te zijn. Dat lijkt me wat vroeg en ik sla af naar de badplaats Martil om daar eens wat uurtjes te verspillen. Martil trekt in het mooie herfstweer nog een klein beetje publiek. Het zijn rijke Marokkanen van het soort waarmee ik op de boot stond, en een enkele Europeaan die hier z'n all-inclusive doet.Ik moet nog petroleum, een SIM-kaart en wat eten hebben, en daarbij ontdek ik het echte Marokko. Als je van de strandboulevard afslaat het stadscentrum in, dan ga je van Europa naar Afrika. Ineens zijn er allemaal bedoeninkjes bemand door oude mannen zonder tanden, die van alles verkopen, waaronder kinderkleren, cosmetica-artikelen en levende kippen. Afval slingert rond zonder dat het iemand interesseert. Het verkeer is chaotisch en gaat niet volgens de regels, hoewel het niet onvriendelijk is.Na de boodschappen kom ik terug aan de boulevard en neem ik koffie met een koek bij een design-strandtent met uitzicht over de zee. Het is weer helemaal Europa, afgezien van het feit dat de taarten in de vitrine vol vliegen zitten en dat dat niemand kan bommen.De weg van Martil naar Tetouan is ook Afrikaans, vol afgeragde Mercedessen die zwarte rook uitstoten en brommerkarretjes waarin geiten, schapen en kippen worden vervoerd.In Tetouan probeer ik naar het hotel te rijden, maar de plattegrond in de reisgids is een veel te abstracte weergave van de kronkelende kruipdoor-sluipdoor-medina. Een man die vloeiend Duits blijkt te spreken wijst me een garage waar ik de fiets bewaakt kan stallen. Ik wantrouw alles en iedereen, en rij om de medina heen om het van een andere kant te proberen. Ook daar is het chaos, en met een lichte tegenzin laat ik me meevoeren door een ongevraagde gids. We gaan door poortjes en langs moskeeen en hamams, en overal kun je over de hoofden lopen en staan aan beide kanten van de steeg kraampjes met fruit, kleding, aardewerk en god-weet-wat. Straten die als recht op de plattegrond staan lopen in werkelijkheid in hoeken en krullen. Nooit van mijn leven was ik op eigen kracht door deze bende met fiets bij het hotel gekomen. Ik controleer de gids met het GPS van de telefoon en ik kom inderdaad bij het hotel uit.Dat hotel biedt nieuwe gasten een welkomst-muntthee aan, en dat is een verdomd goede zet. Ik doe er lang over en staar voor me uit. Ik sta nog helemaal gespannen, heb constant het gevoel dat ik de alertheid geen seconde kan laten zakken, ook al zit ik op een comfortabele bank in een stille patio.Ik heb die middag nog tijd om een klein rondje door Tetouan te lopen. Zo zonder fiets en vastomlijnd doel valt het allemaal erg mee. De meeste mensen laten je ook in het niet-toeristische Tetouan met rust. Je kunt gewoon op een bankje brood met jam zitten eten. Een keer word ik aangesproken door een drugsdealer. Als ik nee zeg is dat niet genoeg en ik laat hem een eindje meelopen. Als het hem duidelijk wordt dat ik echt niet met hem in een cafeetje ga zitten om kif te roken, gaat hij weg zonder vervelend te doen. Van het boevenhol Tetouan waar je vooral weg moet blijven, waarover iemand mij ooit vertelde, merk ik niets.De volgende dag weer fietsen. Ik was bang dat mijn daglicht-ritme, wat betekent dat ik in Marokko om 5:30 opsta, problemen op zou leveren. Er is echter hulp van boven in de vorm van de oproep tot gebed die om 5:07 van talloze minaretten over de stad galmt. De nachtportier van het fantastische hotel (Riad Dalia) begeleidt me de medina uit. Daarna rijd ik de stad uit, waarbij ik onderweg brood koop bij een stalletje. De wijsheid wil dat je moet afdingen, en dat je om goed af te dingen je moet voornemen hoeveel het je eigenlijk waard is. De vraagprijs is hier echter consequent onder wat het mij waard is, dus wordt er niks afgedongen.Langs de uitvalsweg van Tetouan is een grote schapenmarkt aan de gang. Mannen in gewaden met houten stokken drijven de beesten heen en weer: het ziet er voor een westerling uit als een scene uit het kerstverhaal. Het is mij duidelijk geworden dat de grote markten die overal voor een immense drukte zorgen te maken hebben met het Offerfeest dat morgen (26 oktober) is. Iedereen wil voor die tijd een schaap en ander lekker eten inkopen, en natuurlijk ook het uiterlijk en het keukengerei weer tip-top in orde hebben.Aan de stadsrand ligt ook een vuilnisbelt. Het vuil ligt daar maar open, en het waait rond. Het broeit en brandt zelfs hier en daar, zodat er een stinkende smog hangt. Ik heb medelijden met iedereen die daar in de buurt woont.Na de stad wordt het rustiger, maar de viezigheid blijft. Blijkbaar hoort Marokko ook al bij het Afrika waar men prullenbakken overbodige westerse luxe vindt en alle afval over de schouder wegmikt.Ik rij van Tetouan naar Chefchaouen over de N2, de hoofdweg Tanger - Oujda door het Rifgebergte. . Bepaalde ongeschreven verkeersregels zijn hier anders dan in Nederland. Zo geldt het recht van de sterkste in zoverre dat je als fietser geen motorvoertuigen moet hinderen, en zeker geen vrachtwagens. Als iemand jou achterop komt, en hij kan er door tegenliggers niet langs, dan moet je de berm in. Soms moet ik ook halsoverkop van de weg af omdat een tegenligger een gevaarlijke inhaalmanoeuvre inzet, of omdat de vrachtwagen die mij aan het inhalen is nog weer eens door een busje blijkt te worden ingehaald. Gelukkig is er een brede, met puin verstevigde berm.Tel daarbij dat de helft van de auto's hier stinkende zwarte rook uitpuft als een stoomlocomotief, en dat er een colletje van een meter of 500 tussen Tetouan en Chefchaouen ligt, en je begrijpt dat ik aardig moe was toen ik dan eindelijk afsloeg naar de invalsweg van Chefchaouen. De stad is dan nog weer een paar honderd hoogtemeters weg, en de camping ligt daar nog weer een eindje boven. Ik was goed uitgeteld toen ik daar aan kwam. Het is gelukkig een mooie terrassencamping en biedt net als Riad Dalia gelegenheid je weer even te ontspannen.Er werd wel een behoorlijke aanslag op mijn ver-weg-van-huis-gevoel gepleegd doordat er een stel stond met fietsen van dezelfde fietsenmaker. Ze hadden ook stickers van het trappistenklooster van Chimay op hun fiets, wat insinueert dat ze tot op zekere hoogte dezelfde route gevolgd hebben. Gelukkig bleken het Brazilianen en geen Nederlanders te zijn. Hij probeert een documentaire te maken over de fietscultuur in verschillende landen.Vannacht woei het behoorlijk en vanmorgen was er een boom omgewaaid op de electriciteitskabel, en terwijl ik zat te ontbijten zag ik tot mijn ontsteltenis nog een tweede om gaan. Ik mag in Nederland wel eens zeuren over de veiligheidsfetisj die verwende westerlingen hebben, maar hier had de campingeigenaar ook van mij zogezegd wat meer voorzorg mogen tonen.Vandaag in Chefchaouen weer een tijdje met een ongevraagde gids rondgelopen. Ik weet niet echt wat ik ermee aan moet. Deze deed z'n werk echt goed en liet mij dingen zien die ik anders niet gevonden had, zoals de warme bakker waar je brood koopt dat net 2 tellen uit de oven is (en het was niet heel duur). Ook vertelt hij dat inmiddels de halve medina is opgekocht door westerlingen die de grote huizen aan de kleine straatjes tot hotel of pension ombouwen. Anderzijds kom je toch in een afhankelijke positie terecht, al was het maar omdat je de weg terug niet meer weet. Van te voren een prijs afspreken is altijd wijze raad, maar lost natuurlijk de afhankelijkheid niet op, en daardoor kan zo iemand dan altijd nog met extra eisen komen.Chefchaouen is volgens The Rough Guide "gewoon het mooiste stadje van Marokko". Ik hoop echter maar dat er mooiere zijn, want hoewel zeker mooi, is het ook druk, toeristisch en zo klein dat je na een halve dag het gevoel hebt het gezien te hebben. Je schijnt hier mooi in de bergen te kunnen wandelen, maar het weer is nu niet zodanig om dat zonder wandelkaart of gids te gaan doen. De gids in de stad bood aan morgen voor 100 dirham (iets van 9 euro) een dag lang bergwandelen te gidsen, maar dat klinkt voor mij te mooi om waar te zijn (zeker gezien het Offerfeest is!), dus ben ik er niet op ingegaan.Ik heb weinig foto's van Marokko omdat foto's uploaden traag is, en omdat foto's van mensen maken in Marokko wat gevoelig ligt. Toch een paar leuke:Zo gaan oost en west dus samen hierMarokkanen die een Europese auto hebben, zijn daar trots op. Deze benadrukt het nog eens extra met een Marokkaans kenteken op een Duits bord. Spanje: Sevilla - Algeciras Sevilla is van alle steden waar ik tot nog toe langs gefietst ben het meest een wereldstad. Nadat ik het blogstukje had geschreven, ging ik naar de Decathlon om fietsonderdelen te halen. Ik miste een bushalte en moest teruglopen. Daar brak het voetganger- en fietsvriendelijke imago van Spanje toch even. Je kon alleen over een drukke vierbaansweg, een soort officieuze snelweg, terug naar de Decathlon. Aan de voor mij verkeerde kant was er een parallelweg; ik liep terug over de parallelweg maar moest bij de Decathlon even vlug een rotonde in de grote weg over rennen.Decathlon viel een beetje tegen qua assortiment; als deze lui alle kleine fietsenmakers wegconcurreren zijn de Fransen en Spanjaarden niet veeleisend. Er was geen buitenband van 42 mm breed, en op de outdoorafdeling waren geen losse pannetjes te koop en geen ontsmettingsmiddel of filter voor water.De volgende dag was er wat tijd om te sightseeen. Ik ben bij het stierenvechtmuseum in de stierenvechtarena geweest. Er zijn veel parafernalia te zien en de regels van het stierenvechten worden uitgelegd. Het is tweetalig Spaans / Engels maar de gids praat zo duidelijk en gebarend dat ik meestal het Spaans al begrijp.Daarna bezoek ik het Koninklijk Alcazar. Het is echt verbijsterend, zo mooi als dat paleis is versierd. Ruimte na ruimte met Arabisch-Andalusische geometrische patronen die in het stucwerk zijn uitgesneden. Ik heb er zelf geen foto's gemaakt omdat er waarschijnlijk toch allang mooiere zijn, zie Google Images. De grap is dat de arabische kunst bleef bloeien toen de christenen de macht in het gebied hadden overgenomen in de 13e eeuw. Hoewel het er heel duizend-en-een-nacht-achtig uitziet, is het door gewone christelijke middeleeuwers gemaakt.'s Avonds probeer ik nog op de fiets een echte outdoorwinkel aan de andere kant van de overstromingsvlakte van de Guadalquivir te bereiken, maar opnieuw laat de Spaanse infrastructuur voor langzaam verkeer het afweten. Ik krijg geen op de fiets doenlijke route gereden en ik keer in de avondschemer in een regenbui onverrichter zake terug. Het is donker, ik zit voor mijzelf te koken in een hostelkeuken waar alleen een stel dronken Canadezen hun eigen soort lol zit te hebben, en ik heb er even niet zo'n zin in.De volgende dag wacht echter een zware etappe naar Sanlucar de Barrameda, waar ik voor de volgende dag een bootexcursie in de Donana heb geboekt. Sevilla uit rijden gaat in het begin voortvarend. Je moet weten dat het stadscentrum van Sevilla de meest geslaagde poging tot fietspadenaanleg heeft die ik buiten Nederland en Duitsland heb gezien. De makers hebben, in tegenstelling tot de meeste buitenlandse fietsplanologen, beseft dat fietsers harder gaan dan voetgangers en dat ze ook wel eens willen opschieten. Soms hebben ze compromissen moeten sluiten en bijvoorbeeld een oude boom als onderdeel van de middenstreep laten staan, maar het idee is goed. De Sevillanen maken er ook gretig gebruik van en je ziet alles wat Amerikanen in Amsterdam zo bijzonder vinden: vrouwen op hoge hakken op de fiets, mensen die matrassen vervoeren op de fiets, enzovoort.Als je echter de stad uit wilt naar de voorsteden of zelfs het platteland, dan wordt het toch weer lastig. De fietspaden houden op zodat je gewoon op de driebaansweg verder moet, als ze al niet doodlopen op een afgrond. Na voorspoedig de rondweg te zijn gekruisd, loopt mijn landweggetje dood op een legerkazerne. Ik heb geen zin om een eind terug te rijden en probeer met toestemming van de wachtpost door de modder om de kazerne heen te lopen. Ik had echter naar zijn waarschuwing voor terreno difficil moeten luisteren: de klei blijft aan de band plakken en vormt een koek tussen de band en het spatbord. Ik moet de fiets en bagage los terug naar de weg dragen. Daar moet ik dan de fiets op de kop zetten, de wielen eruit nemen en met m'n schepje de modder uit de spatborden bikken.Dat maakt me angstig want er staat veel onverhard door de Guadalquivir-vlakte op het programma. Ik rij een stukje om, maar durf het later wel aan. Dat is maar goed ook want de wegen zijn prima te doen en ik kom langs rijstvelden waar ooievaars op staan alsof ze er gezaaid zijn.Neem nou maar van mij aan dat elk van die witte stipjes een ooievaar is's Avonds blijkt de etappe echter toch wat lang. Na een uitzichtloos recht stuk met tegenwind ben ik om een uur of acht in een donker Sanlucar. Sanlucar blijkt ook nog eens een costa-oord te zijn vol gezinnetjes en bejaarden. Ik zit de eerste nacht in een costahotel dat echter maar voor een nacht plek heeft. Het is toch verbazingwekkend hoe goedkoop Spanje qua hotels is; ik heb wel eens meer betaald voor een stapelbed op een slaapzaal dan voor dit tweepersoonsbed met eigen badkamer inclusief ontbijt.De volgende morgen verhuisd naar het goedkoopste pensionnetje van de stad. De kamer is misschien 5 vierkante meter. Er hangt een geur die je met een beetje kwade wil stank zou kunnen noemen. De eigenaar is ook zo'n typische volkse Spanjaard die bars overkomt hoewel hij het volgens mij lang niet zo bedoelt.De excursie naar de Donana is niet heel bijzonder. Van het misschien wel belangrijkste natuurpark van Europa zien we maar wat kleine oeverstrookjes. Maar ik heb wel flamingo's en een zwarte ooievaar gespot, en de verdeling in een stuk dennenwoud op duinen en een stuk moerasvlakte was goed te zien.Vervolgens had ik mijn overnachtingen in Ceuta en Tetouan zo geboekt dat ik twee dagen van Sanlucar naar Tetouan moest. Na de etappe Sevilla - Sanlucar zag ik daar tegen op, dus vertrok ik vroeg en draaide ik het gas goed open. Ook besloot ik langs de kust te rijden en niet door de bergen.Het pakte echter allemaal goed uit. Ik was gauw in El Puerto de Santa Maria, waar ik een stukje mountainbikepad moest rijden om fietsen in Puerto Real te komen. De serieuze gasten met hun schijfremmen en achtervering kwamen helemaal niet zo hard voorbij (wat er ook mee te maken had dat het pad vlak was en hun fietsen behoorlijke overkill zijn).Het landschap bij de costa's doet me aan de suburbs in de VS denken. Landbouwgrond wordt constant afgewisseld door mooie huizen, en de oorspronkelijke ontsluitingswegen van het gebied hebben moeite al die nieuwe bewoning netjes te verwerken.Bij Vejer fiets ik 200 meter verticaal omhoog, alleen maar om te kijken of het hotel in Tetouan bevestigd heeft. Yes!Daarna kom ik voor het eerst in Spanje met de fiets op een rijksweg (geen snelweg). Een groot bord over het Red de Carreteras del Estado heet mij welkom. Het valt mee, het is zondag en er is een brede vluchtstrook. En: als de struiken aan de rechterhand even wijken, zie ik achter een blauwige vlakte grauwe hobbels liggen in de verte. Het Rifgebergte! Mijn eerste live blik op Afrika is een feit. Ik pak 10 km voor Tarifa een camping die rustig en nog open is.De volgende dag ga ik eerst naar het stadje Tarifa. Volgens het bord is daar het zuidelijkste punt van Europa, maar de kaart erbij doet vermoeden dat de Peloponnesos veel zuidelijker is, en Kreta al helemaal als je eilanden telt. De verplichte foto:Ik ga verder naar Algeciras, waarbij nog even een bergpasje van 340 meter moet worden genomen, beginnend vanaf zeeniveau. Het is na de sierra's niet bepaald schrikbarend, maar het is wel grappig te bedenken dat het meer is dan het hoogteverschil tussen het laagste en het hoogste punt van (het Europese deel van) Nederland. Bovenop is een uitzichtpunt vanwaar je de Marokkaanse kust ziet. Mijn telefoon piept twee keer. Wat blijkt: Maroc Telecom heeft mij welkom geheten! Het Spaanse Movistar pakte mij gelukkig gauw weer terug.Bij een tankstation besluit ik eindelijk de brandstofkwestie tot de bodem uit te zoeken. Het is namelijk zo dat, hoewel vloeistofbranders de naam hebben dat je er makkelijk brandstof voor kunt vinden, het mij in Spanje niet gelukt is. Waar in Nederland of Frankrijk iedere super wel een paar aardoliedestillaten verkoopt onder namen als "wasbenzine", "petroleum" of "lampolie", daar is er in Spanje helemaal niks op dat gebied. Aanstekervloeistof heb ik nog wel ergens gezien, maar dat lijkt me nodeloos licht ontvlambaar en dus gevaarlijk. Euro 95 in de brandstoffles doen kan, maar is volgens de handleiding door de auto-specifieke toevoegingen slecht voor de mens die de rook inademt en voor de brander.Volgens de handleiding is petroleum in het Spaans "queroseno", maar als ik daarnaar vraag meldt de goed onderlegde pompbediende mij lacherig dat ik dan de raffinaderij moet bellen. De Spaanse vertaling maakt blijkbaar dezelfde fout als de Nederlandse door "kerosene" met iets te vertalen dat hetzelfde klinkt, maar niet hetzelfde is. Ze ruiken wat er in mijn fles zit, maar ze kunnen het niet thuisbrengen: geen diesel, benzine of kerosine.Ik besluit als laatste redmiddel zelf het Spaanse woord voor petroleum uit het Frans en het Nederlands te reconstueren. "Petroleo?" vraag ik. Een lach breekt door: "Si, si!". Dat was het dus wat er in die fles zit! Maar als ik vraag of ze dat ergens verkopen schieten ze opnieuw in de lach, en zeggen iets waarin de nadruk op "antes" ligt. In goed Nederlands vertaald zal die zin hebben geluid: "petroleum, das war einmal". Dat is toch vreemd in een land waar je bedragen onder de 12 euro niet kunt pinnen en je de groente zelf moet afwegen, maargoed.Ik hoopte dat het in Marokko beter zou zijn, maar in Martil wees iedereen bij een vraag naar "petrole" naar de benzinepomp, die weer alleen "essence" en "gasoil" in de aanbieding heeft. En daar heb ik dan toch gecapituleerd en 400 ml loodvrij getankt om mee te koken. De brander liep er gisteravond op als een zonnetje.En verder Hier in Marokko lijkt de route zich wat minder te lenen voor een weekritme waarin ik eerst 5/6 dagen rij om daarna 1/2 dagen rust te houden. Waarschijnlijk ga ik wat meer improviseren onderweg, af en toe bij een internetcafe of wasserette of kapper binnenstappen als ik daar toevallig langs kom. Ik wil nu naar Fez en van daar naar het zuiden door de atlas heen. Fez is 2 of 3 dagen fietsen. Morgen is de eerste dag van het Offerfeest en ligt alles plat. De twee dagen daarna schijnt er nog steeds alles, of in ieder geval een hoop, plat te liggen. Ik heb dus maar belachelijk veel eten ingeslagen en blijf morgen iig hier op de camping. Het is net alsof een backpackende moslim in Europa de kerst moet zien door te komen.De route van afgelopen week:Marokko dag 32Find more Bike Ride in Find more Bike Ride in Marokko dag 33 deel 1Find more Bike Ride in Sanlucar De Barrameda, SpainFind more Bike Ride in Sanlucar De Barrameda, SpainMarokko dag 33 deel 2Find more Bike Ride in Tarifa, SpainFind more Bike Ride in Tarifa, SpainMarokko dag 34Find more Bike Ride in Tarifa, SpainFind more Bike Ride in Tarifa, SpainMarokko dag 35 deel 1Find more Bike Ride in Ceuta, SpainFind more Bike Ride in Ceuta, SpainMarokko dag 35 deel 3Find more Bike Ride in Martil, MoroccoFind more Bike Ride in Martil, MoroccoMarokko dag 36Find more Bike Ride in Tetouan, MoroccoFind more Bike Ride in Tetouan, Morocco
October 17, 2012
Seville makes me wonder if I'm still in Europe all the time. There are palm trees everywhere, many buildings are decorated in an Arabic style, and empty spaces don't get covered with grass and weeds but just remain dirt in the burning sun.The atmosphere here is also markedly different from Pamplona and Salamanca. The place is more cosmopolitan and touristy. I even hear groups of people speaking Dutch with a Brabantic accent on benches in the parks! Also, I see some immigrants here. It is surprising how few immigrants you see in Spain that are recognizable as such. There are almost no black people, and people from Latin America or North Africa have a mediterranean look anyway and are usually very integrated into Spanish society.I'm taking two days off from riding here to enjoy the city and prepare for the great crossing into Morocco. I'll have to get all the bike parts I think I'll need and book some accomodation for the first days there. I'm nervous about it.But I'm still in Spain, so let's talk about that first. I managed to meet some interesting people in Salamanca after all. One was a Brazilean who said that one should not go into Morocco on his own, because it is just too poor and messy. Certainly not on a bicycle! And that guy is from Brazil himself... Happily there was also a Moroccan guy who debunked most of his stories and told me that my plan is totally awesome.I started to see that restaurant culture in Spain is different from at home. In The Netherlands you go to a restaurant for the atmosphere, for the luxury of being served. In Spain you go to a restaurant to get fed. The restaurants are cheap, the service is quick and no-frills, and you see many people going there alone.Before leaving Salamanca I changed the chain on my bike. Following the teachings from the wereldfietser.nl crowd, I replace the chain once before replacing the chain and the cassette together. The hostel attendant noticed me and fell totally in love with my bike. He said he'd ridden a bike from Buenos Aires to Ushuaia (in the Tierra del Fuego, the very south of South America) once. Unfortunately he'd sold the bike there before flying home.Leaving Salamanca can be accomplished via a car-free bike path that, even though it is painted to have two lanes, is barely wide enough for just my loaded bike. Once you get out of the city, the landscape is gently bellowing pastures separated by stone walls. Britons must feel at home here as in the Basque country. Later, as we get closer to the mountains of the Sistema Central, the ground becomes rockier and it gets to look like this: I reached the mountains near Béjar, where I had this nice view from a crossroads:I looked for a campsite in Hervás. No less than three campsites there, but only one was still open, and it was an awful holiday resort. So I checked in at the Albergue de la Plata, a simple private rural hostel, 15 euros for pilgrims, 20 euros for worldly travellers. Sadly no sign of the mother of a speedskating friend who is doing a pilgrimage to Santiago around there. The owner was insistent on calling each other by each other's first names.The next day I was going to cross the Sistema Central. The Salamanca - Sevilla motorway as well as the old main road go through a gap in the mountains, but I wanted to avoid the nasty motorized traffic by taking the Puerto de Honduras, a mountain pass at no less than 1437 meters above sea level. It starts right from the hostel from where I have to climb 600 meters. For the first bit, I rode through a chestnut forest, but the oaks took over quickly. It got ever thinner towards the top. Occasionally I was cheered by walkers as I was hammering on my pedals, grinding my teeth trying to make it up there without shifting down to my inner chainwheel. A 27-year-old male should not have to use a fucking 22 on a paved road, right!?High up I think I could notice the air getting thinner. I had gone into the clouds, and sometimes the mist turned into a slight drizzle. Happily, it was not so bad that I had to put away my phone, so I could keep a log of my speeds in the climb and descent. At the top, there is again no sign with the name of the pass and the altitude. The Spanish are such slobs. I took a picture nevertheless, but this picture from the descent is more impressive:On the terraces that you can se there, people grow cherries. I can hardly imagine that agriculture on such difficult terrain is still profitable, and perhaps that's why they're trying so hard to push their fruit on tourists as productos tipicos that cost five times too much.As you can see, the pass road is steep and winding here and I have some good fun blazing down like a motorcyclist with the towering wind roaring around my helmet. Unfortunately, in the last kilometers, I get stuck behind a car.I enjoyed the Puerto de Honduras so much that I'd like to do another pass that day. The Michelin map shows a Puerto de Piornal at 1269 meters on the other side of the Valle del Jerte. After having lunch on a cherry terrace with a view, I set out to climb that one. Though it is almost 200 meters lower in altitude, I have to climb 800 meters this time to get there.The first part to the village of Valdastillas is steep with lots of hairpins, finally forcing me to use that 22 chainwheel and/or stand up on the pedals. Sweat is flowing down my body in streams. After Valdastillas the slope gets more gentle and I can manage the rest of the climb in a comfortable seated position. In the village of Piornal, at the local fountain, I encounter a man who worked for Philips in Eindhoven for seven years. He assures me in Dutch that the water is really suitable for drinking.From there the road gains the last 100 meters to the top of the pass very gently, vals plat, and the top is again unmarked. I am looking forward to a speedy downhill again, but a sign setting a speed limit of 40 kph with the message "Firme en mal estado" ("pavement in bad state") strips me of my illusions there. On the other side of the pass there is the Vera region, which is a popular holiday destination for the Spanish, but doesn't look so special to me. A big rainshower starts pouring down on me and I quickly find a nice wild camping spot by the EX-392 road from Jaraiz de la Vera to Navalmoral. It looks like this:I'd anticipated to visit the Monfragüe national park the next day, but I´d gotten carried away in my mountainous adventures and now I was still 50 km away from Monfragüe. Happily the roads leading me there were nice and quiet and most of all flat, running next to an irrigation canal. I reached the park by 13:00. Crossing the mountains and having a somewhat lower altitude really changes agriculture. No more pastures now, but fields of peppers and tobacco. Olives are also appearing for real now, while I had been seeing some small personal-use olive orchards already since Pamplona.The national park is absolutely awesome. There are quartz layers that the Tiétar and Tagus rivers have eaten their way through, creating spectacular rocks. And on these rocks the birds of prey gather like mosquitos on bare skin in a Scottish summer. I wonder if the insane numbers are only achieved by feeding them. My compact camera is not really suited for wildlife photography, but this should give an impression of how many vultures you saw there:I also managed to spot some deer drinking from the almost-dry river Tiétar. After having lunch by the visitors' centre, I climbed the hill to the Monfragüe castle, with my cycling shoes with cleats under them:I stopped for the night at Torrejón el Rubio, where many MTB riders using the long weekend for a multi-day trip were seeking accomodation.After Monfragüe, there was one more sightseeing day in the plans, for the city of Trujillo. I left Torrejón before the supermarket had opened, and rode to Trujillo along the main (and only) road as quickly as possible to shop there before I got hungry. In Trujillo I could only find a small grocery shop of an elderly lady. I think my full day's shopping there was half of their income that day.Trujillo is a small town that happens to have some impressive buildings because some conquistadores came from there and spent a portion of their fortune in their home town. There is also a really massive castle dating from Moorish times. I had a coffee on the lively Plaza Mayor, picknicked lunch by the castle walls, and then explored the narrow town alleyways, including this plaza with olive trees:After Trujillo, I rode further via Ibahernando to a really nice camping spot on a terrace along a small forgotten single-track road.After that day, sightseeing was over and it was time for utility riding to Sevilla, enjoying the silent remoteness of Extremadura underway. The silence and remoteness did not really materialize though. Though Extremadura is known as poor and sparsely populated, it seems that the rural economy is happily humming on and the federal government and the EU are investing heavily in regional development. Those investments usually take the form of improving road accessibility, and that in turn means that every back road is gradually being upgraded to a race track where a jumbo jet could land, complete with dislevel crossing and onramps. It makes you feel unwelcome as a cyclist and the trucks roaring by at 100 kph are tiring.Sometimes the road works mean that a road is closed. There is a diversion signposted, but those detours are usually too big for a bike, and sometimes point to motorways that are just as illegal for bikes in Spain as they are at home. So then I have to push through the gravel and over the foundation layers of the road surface. On this picture you can see how insanely wide they make roads that have maybe one car every five minutes. I'm sure in India they would paint 4 lanes on this and there would be 6 vehicles next to each other in actual use:Looking back, in the northern provinces of La Rioja and Burgos, the sense of a countryside left behind by modern times was much stronger than in Extremadura. There, regional development works would also turn into laughable forms of flogging a dead horse: I saw such a beautifully built-out asphalt road ending at a roundabout that had only one way to get off: the continuation of the road as an unpaved track full of bumps and holes.In Bordeaux, in the launderette, a young man approached me, and he told me about his work as a bike mechanics' teacher and handed me a little leaflet in French. I couldn't really see what it was then, but when I took the time to figure out the French, it turns out to be a low-budget magazine about cycling, created with an old-school stencil machine, full of the joyful weirdness of an underground scene. There is a blog post referring to it here. It also includes an article about cycling in Extremadura in which they refer to the few activities of the lethargic Extremadurans as "les frissons d'une société gelée. Ou les ultimes convulsions d'un corps déja mort." I can't say I recognize that, even though the dependence on federal and EU funds might make you say that they are the shocks going through a body that's on artificial respiration.Unexpectedly, I saw some rice fields near Villar de Rena. I didn't even know that rice grows anywhere in Europe! (though I should have been able to trivially deduce that from the existence of risotto): I was struck by a rainshower 10 km after Zalamea de la Serena, and quickly pitched my tent on the edge of an olive orchard against a forest, fearing that it would not get dry for the night anymore. It did clear up though, happily, so I could cook a meal by my tent.The next day I rode from there to El Pedroso in the mountain range of the Sierra del Norte. The landscape started as the typical Extremaduran alternation of dehesas, extensive pastures with oak trees, and fields with crops on the flatter fertile parts. After that came the Sierra del Norte, more hills than mountains but always steep, covered in deciduous forests. After lunch I passed by a sign that I was entering Andalucía - another milestone on my way south!In El Pedroso, it was time for a shower after two nights of wild camping, and I at a bar asked if there was a place to spend the night there. Two men started to explain to me about there being two hotels, a cheap one and an expensive one. Their Spanish was incomprehensible to me though, unusually much so. They eventually offered to take me there, and we walked there together. Any attempt by me to start a friendly conversation (surprisingly possible in a language you don't speak) were thwarted by something that I figured was either an invitation to drink together or asking for a tip, and I started to feel somewhat uneasy. We eventually arrived at a hotel, and though the men assured me it was the cheap one, it looked pretty expensive. The two guys were now explicitly asking me for money, and I figured I'd give them a tip, because they'd taken me to a place where I could sleep, hadn't they?But indeed, it was expensive as hell for Spanish terms, and because I really had to go to the toilet I didn't look further and booked there anyway. The next morning I fully used the luxurious breakfast though!The whole affair is of course no great disaster, but it makes me wonder if I'm strong enough against this kind of thing. It will probably be the rule rather than the exception in Morocco.The next day, on the heavy breakfast, and aided by a net 700 meter descent, I rode to Seville like a breeze. On the southern slopes of the Sierra del Norte, orchards with citrus fruits appear. In the flats of the Guadalquivir valley, I see fields with what I think is cotton:The roads in the Guadalquivir valley are big, and I just ride as fast as I can to get it over with soon. I reach the edge of Seville at 13:15, have lunch, and check into the hostel around 15:00.So now I'm preparing for Africa. People say different things about Morocco, but many say that some locals will harass tourists and rip them off, especially in the touristy cities and the places where Europeans enter Morocco. Will people just let you ride your bike, or will they stop you and make you crazy offering all kinds of shit, making you so tired that you'll want to leave after just half a day?The bike at least needs a new rear tire, and I'd like to have some extra spare brake pads and water desinfectant too.Before heading to Morocco, I'll ride to the delta of the Guadalquivir, where the Doñana national park is situated. After that, I'll ride to the ferry in two days, take it, and ride to Chefchaouen in two days. So if I don't change my plans, and everything works out, I'll be writing my next blog post from Chefchaouen, Morocco, Friday next week!As for the route, I sadly forgot to turn on GPS tracking the first two days, notably also missing the mountain passes. The rest:Marokko dag 27Find more Bike Ride in Jaraiz De La Vera, SpainFind more Bike Ride in Jaraiz De La Vera, SpainMarokko dag 27 deel 2Find more Bike Ride in Serradilla, SpainFind more Bike Ride in Serradilla, SpainMarokko dag 28Find more Bike Ride in Torrejon El Rubio, SpainFind more Bike Ride in Torrejon El Rubio, SpainMarokko dag 29Find more Bike Ride in Robledillo De Trujillo, SpainFind more Bike Ride in Robledillo De Trujillo, SpainMarokko dag 29 deel 2Find more Bike Ride in Zalamea De La Serena, SpainFind more Bike Ride in Zalamea De La Serena, SpainMarokko dag 30Find more Bike Ride in Zalamea De La Serena, SpainFind more Bike Ride in Zalamea De La Serena, SpainMarokko dag 31Find more Bike Ride in El Pedroso, SpainFind more Bike Ride in El Pedroso, Spain